تفاوت UI و UX | رابط کاربری و تجربه کاربری چه تفاوتی با هم دارند؟

در ابتدا باید بگوییم که رابط کاربری (User Interface)، مجموعه ای از صفحات و المان های گرافیکی و بصری است. همه المان ها مانند دکمه ها، آیکون ها، تصاویر و … که کاربر با آنها تعامل دارد زیر مجموعه ای از رابط کاربری یا به اختصار UI هستند.

از طرف دیگر تجربه کاربری (User Experience)، در واقع احساس و تجربه ای است که کاربر بعد از استفاده از وبسایت و یا اپلیکیشن شما پیدا میکند.

بعضی مواقع این دو مفهوم با هم اشتباه گرفته میشوند و گاهی با معانی یکسان به کار می روند. اگر میخواهید دقیق تر به مفهوم و تفاوت این دو عبارت پی ببرید این مقاله برای شما نوشته شده است. ما در این مقاله سعی داریم بصورت دقیق و عمیق این دو مفهوم را بررسی کنیم و به تفاوت های میان آن ها بپردازیم.

UI چیست؟

بصورت ساده، رابط کاربری (UI) شامل هر چیزی است که کاربر در برخورد با یک محصول دیجیتال با آن تعامل دارد. رابط کاربری هر چیزی اعم از صفحات، صداها، کلید ها، دکمه ها، روشنایی و رنگ را در بر میگیرد. برای درک تکامل رابط کاربری، بهتر از کمی بیشتر در مورد تاریخچه و روند بهبود آن در طول زمان بخوانیم.

تاریخچه ای کوتاه از رابط کاربری (UI)

بیایید به دهه 1970 میلادی برگردیم. زمانی که شما برای استفاده از کامپیوتر ها مجبور بودید از Command Line Interface استفاده کنید. آن زمان رابط های گرافیکی امروزی هنوز بوجود نیامده بود. برای کار کردن با یک کامپیوتر و انجام حتی یک کار ساده لازم بود کاربران تعداد زیادی خط کد بنویسند.

در دهه 1980 اولین رابط گرافیکی کامپیوتر (GUI : Graphical User Interface) توسط دانشمندان در Xerox PARC توسعه داده شد. از طریق این روش مبتکرانه کاربران میتوانستند برای کار کردن با کامپیوتر های شخصیشان با یک رابط گرافیکی ساده ارتباط برقرار کنند. این رابط گرافیکی اولیه شامل تعدادی آیکون، دکمه، منو، و چک باکس بود.

این جهش ناگهانی در دنیای کامپیوتر سبب شد که همه بتوانند با کامپیوتر ها کار کنند. بدون کدنویسی و اینجا بود که انقلاب فراگیر شدن کامپیوتر های شخصی شروع شد.

در سال 1984، کمپانی Apple Computer ، از کامپیوتر شخصی Macintosh رونمایی کرد که شامل یک اشاره گر و یک ماوس بود. کامپیوتر Macintosh ، اولین کامپیوتر خانگی موفق بود که از این رابط کاربری استفاده میکرد.

دسترسی گسترده و شیوع رایانه های شخصی و اداری به این معنی بود که رابط های کامپیوتری باید با در نظر گرفتن سلیقه کاربران و راحتی آنها طراحی شوند. اگر کاربران نمیتوانستند با دستگاه های کامپیوترشان به خوبی ارتباط برقرار کنند آنها را نمی خریدند. در نتیجه طراحی رابط گرافیکی پا به عرصه ظهور گذاشت.

مانند هر تکنولوژی رو به پیشرفت دیگر، نقش طراح رابط کاربری (UI Designer) بسیار پررنگ تر از قبل شده است چرا که روز به روز انتظارات از رابط کاربری کامپیوتر ها بیشتر می شود. در حال حاضر طراحان رابط کاربری، فقط بر روی توسعه ی سیستم های کامپیوتری کار نمی کنند، بلکه توسعه رابط کاربری تلفن های همراه، تکنولوژی های واقعیت افزوده و حتی رابط های نامرئی (ZERO UI) مانند صدا، ژست و نور در حیطه وظایف آنها به شمار می رود.

امروزه مسئولیت طراحان رابط کاربری یا UI Designer ها بسیار بیشتر از قبل شده است. انها باید رابط کاربری وبسایت ها، اپلیکیشن ها، وسایل تولید شده جهت ایجاد خانه های هوشمند و … را به گونه ای بهینه کنند که هر نوع کاربری، با هر سن و سال، پیش زمینه و تجربه فنی بتواند به خوبی از آن استفاده کند.

UX چیست؟

تجربه کاربری یا UX، به عنوان یک نتیجه از بهبود رابط کاربری شناخته میشود. هر گاه محصولی تولید شود که کاربر با آن تعامل داشته باشد، هر حس مثبت و منفی که کاربر نسبت به آن محصول پیدا میکند را میتوان تجربه کاربری یا UX نامید.

Don Norman، دانشمند علوم شناختی، در اوایل دهه 1990 هنگامی که در اپل کار میکرد، اصطلاح “User Experience” را ایجاد کرد و آن را به صورت زیر تعریف نمود:

تجربه کاربری (User Experience)، شامل تمام جنبه های تعامل کاربر نهایی با شرکت، خدمات و محصولات ان است.

این تعریف از UX، یک تعریف بسیار گسترده است و میتواند شامل هر تعامل احتمالی شخص با یک محصول یا خدمات باشد، نه فقط یک تجربه دیجیتالی.
بعضی از متخصصان UX، ترجیح میدهند این حوزه را تجربه مشتری بنامند. اما برخی دیگر گامی فراتر رفته و این حوزه را بصورت کلی “طراحی تجربه کاربری” میدانند.

مهم نیست که این حوزه چه نامیده شود، در هر صورت تعریف اصلی Norman از UX، محور اصلی همه تعاریف از این حوزه قرار دارد و طبق این تعریف، UX شامل هر چیزی است که با تعامل کاربر با یک محصول در ارتباط است.

برای فهمیدن اینکه چه عواملی میتواند باعث بهتر شدن تجربه یک کاربر در هنگام استفاده از یک محصول شود، میتوان به تصویر زیر نگاه کرد. این تصویر توسط Peter Moreville طراحی شده است و نشان میدهد که چه عواملی بر بهبود UX موثر هستند:

این نمودار لانه زنبوری به متخصصین UX کمک میکند تا با نیازمندی های کاربران از یک محصول در ارتباط برقرار کنند.

طراحان UX، تضمین میکنند که خدمات و محصولاتی که ارائه می شوند، بصورت کامل نیازهای مشتری را برآورده میکنند و به آنها کمک میکند به آسانی به نتیجه مطلوب خود برسند.

طراحان UX، بصورت نزدیک با طراحان UI، محققین UX، تیم بازاریابی و فروش و تیم محصول همکاری میکنند تا بتوانند رفتار کاربران را بهتر تحلیل و درک کنند. آنها از تحلیل داده های به دست آمده، برای بهبود مستمر محصولات استفاده میکنند.

تفاوت UI و UX چیست؟

در ابتدایی ترین سطح باید بگوییم که رابط کاربری (UI)، تشکیل شده است از تمام عناصری که کاربر را قادر میسازد تا از یک محصول استفاده کند. در حالیکه تجربه کاربری (UX)، همان حسی است که کاربر در تعامل با آن محصول تجربه میکند.

بر اساس گفته Don Norman و Jakob Nielsen :

جدا کردن UI از UX اهمیت بسیار زیادی دارد و این دو مفهوم نباید با هم اشتباه گرفته شوند.
به عنوان مثال یک وبسایت نقد و بررسی فیلم را در نظر بگیرید.
حتی اگر UI این وبسایت برای یافتن فیلم مورد نظر کاربر کافی باشد، در صورتیکه بعضی فیلم ها در دیتابیس سایت وجود نداشته باشند، این وبسایت UX ضعیفی خواهد داشت. چرا که کاربر نمیتواند به اطلاعات بعضی از فیلم های مورد نظرش دسترسی داشته باشد.

به عنوان مثال برای یک تجربه کاربری موفق موتور جستجوگر Google را در نظر بگیرید. رابط اسپارتان گوگل به خوبی نشان میدهد که ایجاد یک تجربه کاربری عالی و بدون نقص نیاز به زرق و برق و محتویات اضافی ندارد! گوگل با تمرکز بر راحتی کاربر و دسترس پذیر بودن خدماتش، بهترین تجربه کاربری ممکن را ارائه کرده است. زیرا به خوبی میداند که کاربران در مواجهه با یک موتور جستجوگر یک چیز را دنبال میکنند : “اطلاعات” و تمایل دارند به سرعت به آن دسترسی پیدا کنند.

اینکه “گوگل کردن”، امروزه به عنوان یک فعل پذیرفته شده است نشان میدهد که این شرکت تا چه حد تجربه کاربران را بهبود بخشیده و انتظارات آنان را برآورده کرده است.

تقریبا در مورد هر چیزی که بخواهید اطلاعات کسب کنید گوگل به سرعت پیش می آید و در یک چشم به هم زدن اطلاعات مد نظر شما را ارائه میکند. به همین دلیل است که امروزه تعداد کمی موتور جستجوگر در رقابت با گوگل باقیمانده اند و رقبا حرفی برای گفتن در برابر گوگل ندارند!

حالا تصور کنید هر بار که در گوگل جستجو میکنید، 15 ثانیه طول بکشد تا نتیجه بگیرید. در این صورت دیگر نمیتوانید فورا به سوالات خود پاسخ دهید. حتی اگر رابط کاربری ثابت باقی بماند، تجربه کاربری شما با Google بصورت چشمگیری متفاوت خواهد بود.

نظر کارشناسان بزرگ در مورد تفاوت UI و UX

جای تعجب نیست که افراد مختلف برداشت های متفاوتی از موضوع تفاوت UI و UX دارند. بنابراین ما در اینجا نظر بعضی از افراد با تجربه در این زمینه را آورده ایم که خواندنش خالی از لطف نخواهد بود.

1- UX بر روی گشت و گذار یک کاربر برای حل یک مشکل متمرکز شده است، در حالیکه تمرکز UI، بر ظاهر و عملکرد ظاهری یک محصول است.

 

Ken Norton – مدیر محصول سابق گوگل

طراحی UX ، بر روی هرچیزی که رفتار کاربر را تحت تاثیر قرار می دهد تمرکز دارد. چه مثبت و چه منفی! بر روی صفحه اسکرین یا غیر از آن!
طراحی UI ، بر روی بخش های ظاهری محصول و اینکه چگونه به نظر میرسند تمرکز دارد و همچنان عملکرد آن.
رابط کاربری فقط قسمتی از تجربه کاربری است. من یک مثال در مورد این مسئله را خیلی دوست دارم :
یک رستوران را در نظر بگیرید. میز و صندلی ها، بشقاب ها ، لیوان ها و ظروف همگی زیر مجموعه رابط کاربری یا UI قرار می گیرند.
در حالیکه تجربه کاربری یا UX ، هر چیز دیگر اعم از کیفیت غذا، پارکینگ ، خدمات، نور و موزیک را شامل می شود.

2- یک UX Designer ، به جنبه های مفهومی فرایند طراحی توجه دارد، در حالیکه UI Designer به جنبه های ملموس طرح باید فکر کند.

Andy Budd – هم بنیان گذار Clearleft و بنیان گذار UX London

منطقا زمانیکه شما یک رابط کاربری را طراحی میکنید، و شخص (یا اشخاصی) محصول شما را استفاده میکنند (تجربه میکنند) ، شما یک طراح تجربه کاربری یا UX Designer هستید! همانطور که اگر شما خانه خود را بسازید به یک معمار تبدیل میشوید و وقتی شیر آب خود را تعمیر میکنید به یک لوله کش!

معمولا کلماتی که برای توضیح یک رشته استفاده میشوند، باعث میشوند که عبارت ها از معنی اصلی خود دور شوند!
به عنوان مثال (در زبان انگلیسی) ، “معمار” به معنای “سر تراش” است و “لوله کش” به معنی “کارگر اصلی” که هیچکدام از این دو عبارت در واقع معنی اصلی خود را بیان نمیکنند.

در یک بحث حرفه ای باید بگوییم User Experience Designer ، دارای یک معنا و مجموعه خاصی از مهارت های عملی است که ریشه در  سال گذشته دارد. در این جهان یک User Experience Designer ، به جنبه های مفهومی فرایند طراحی توجه دارد و UI Designer را به قسمت های ملموس تر طراحی متمرکز میکند.

Jason Mesut ، تفاوت و اشتراکات مابین UI و UX را در مدل “Double Diamond” ، به بهترین شکل توصیف میکند.
در این مدل، UX Designer ، مهارت های عمیقی در استراتژی ، تحقیق ، معماری اطلاعات و طراحی تعاملی دارد.
UI Designer (که اکنون به Digital Product Designer در Silicon Valley تغییر نام داده است) هم در طراحی تعامل مهارت هایی دارد.
با اینها تمرکز اصلی یک UI Designer ، بر روی طراحی اطلاعات، طراحی حرکت ها و برندینگ می باشد.

در حالیکه برخی از افراد ادعا میکنند که در همه زمینه ها تخصص عمیقی دارند، اما این مسئله بسیار نادر است.
از این گذشته “اگر در هر کاری متخصص باشید، احتمالا در هیچ کاری متخصص نیستید!”.

3- تفاوتی بین طراحی UX و طراحی UI وجود ندارد. زیرا این دو موضوع قابل مقایسه با یکدیگر نیستند!

Craig Morrison – سرپرست محصول در RecordSetter و بنیان گذار Usability Hour

من این سوال را بارها شنیده و به آن پاسخ داده ام.
در نهایت من به این نتیجه رسیده ام که :

تفاوتی بین UX Design و UI Design وجود ندارد. زیرا این دو، موضوعاتی هستند که قابل مقایسه با یکدیگر نیستند!

به عنوان مثال، مثل این است که بپرسید : “تفاوت بین رنگ قرمز و ماده شیمیایی که رنگ از آن ساخته شده است چیست؟”.
تفاوتی وجود ندارد.
رنگ قرمز ساخته شده از تعدادی ماده شیمیایی است که با هم ترکیب شده و این رنگ را می سازند.

به همین صورت تجربه کاربری هم تشکیل شده از اجزای مختلف است. طراحی کاربری فقط یکی از آنهاست و وقتی با هم ترکیب شوند تجربه کاربری را تشکیل میدهند.

اینجا چند سوال دیگر برای نشان دادن حرف من وجود دارد :

• تفاوت بین مک بوک و شکل دکمه های کیبورد چیست؟
• تفاوت بین چای و ماده ای که کیسه چای از آن ساخته شده چیست؟
• تفاوت بین خودرو و رنگی که با آن نقاشی شده چیست؟

اگر در مورد یک کیک خوشمزه صحبت کنیم، رابط کاربری، شامل مایه کیک، بشقاب ها، طعم ، ظروف و ارائه کیک است.
در صورتیکه تجربه کاربری، دلیلی است که همه دوست دارند کیک را اول میل کنند و بعد به سراغ همبرگر و سایر خوراکی ها بروند!

منبع این مقاله